lunes, 2 de noviembre de 2009

SABOR A MEXICO!!!

MEXICO es una república democrática, representativa y federal compuesta por 32 entidades federativas. Limita al norte con los Estados Unidos de America, al este con el golfo de Mexico y el mar Caribe, al sureste con Belice y Guatemala y al oeste con el océano pacifico. El hecho de que Mexico cuenta con el mayor numero de hispanohablantes y también la peculiaridad del habla mexicano no solo desencadenaron nuestro interés sino a la vez nos sirvieron como empuje para clavar un poco hondo en esa variedad. De mas esta decir que ahondando mas y mas en la variedad mexicana quedamos flechadas por ella.

Dicen por ahí que la ignorancia es la noche de la mente pero sin luna y sin estrellas……y para que no nos quedemos atrapados por esa amarga y obscura ignorancia hemos decidido embarcar en ese viaje virtual hacia aquel mundo para nosotros todo por descubrir y que se llama Mexico. En aquel maravilloso país situado en el otro lado del charco se unen con senorio y grandeza el deslumbrante pasado rico en sitios arquelogicos y los variados paisajes naturales cuya importancia es verdaderamente incalculable.

El primer acercamiento con Mexico, la cuna de la civilizacion Maya, fue a través de las telenovelas que han servido como un enlace para poder virtualmente tocar y saborear aquella realidad cultural y lingusitica. Fueron precisamente estas ultimas que han podido derribar la barrera de la distancia que existe entre nuestros países, ya ni el charco nos puede mantener alejadas del nuestro sueno.

CIUDAD DE MEXICO, 'EL VIBRANTE CORAZON' DE AMERICA LATINA. Con este video pueden viajar a lo largo y ancho de esta fantástica ciudad. Que el viaje a la ciudad de Mexico sea de vuestro gusto!!!



Y ahora viene la parte que nos dio las alas para poder empezar este vuelo hacia LAS EXPRESIONES A LA MEXICANA…

Chale – dreq o punë, ta marrtë dreqi, ça tersi
Vamos emigrandole – A kena ik? A jena çu?
Que tranza – Çkena, ça ke bo?
Chafirete – taksixhi
Jefe/a, viejo/a – plaku/a
Cuate, compa, carnal, bandera, broder – lale, shoku, vëllai, robo
La neta – e vërteta
Como eres parero – ça rrenacaku/rrenci që je
Esta cura – është i lezetshëm
Vamos a jambar – ikim të hajmë
Que hueva, flojera – ça bezdie
Que onda wey – ça bone lale
Que chido – yll fare, ec aty, llahtar
Dar en la madre – ja fus në dru
Ir hecho la madre – iki me të katra, ja fus vrapit
Pedir un aventón – bëj autostop
Buena onda – është tip i mirë, është si shpirt
Sin luz, andar bruja – jam trokë, jam pa një dyshkë, ska ku të më kapi qeni
Vamos al reve – dalim për qejf
No mames, no friegues – mos na ça kokën, mos na grric nervat, mos na mërzit shumë
Aguas – kujdes, hap sytë
Alberca – pishinë
Andale – ec luaj, lëviz mo, jepi tani, hajde mo, shpejt
Antojitos – antipasta
Bronca – sherr
Caer gordo/mal – më acaron, më ngre nervat, s’e duroj dot
Cruda, resaca – dhimbje koke mbasi ka dal pija
Chamba – punë ; chambiar – punoj
Padre, chévere, bacano – yll fare, si shpirt, fantastike, e bukur fare
Chamaco, esquincle – çerr, rryç
Cheves, chelas, heladas, frias – birra
Chilango – kryeqytetas, banor i Ciudad de Mexico
No chingas tanto – mos na mërzit shumë, mos na ça shumë kokën
Desmadre – lëmsh, rrëmujë
Fresa – spitullaq, pispirruqe
Que gacho – sa kot, iii e shpifur
Gorron – qylaxhi, parazit
Guarura – badigard, roje
Güero/a – Bjond/e
Lana, plata, marmaja, firula, guita, mosca, vento – lek, pare, të holla, xhixha
Hijole – ueeeee, uffff, amë mo
Metiche – ngatarresaxhi
Ni modo – ça me i bo
Naco – katunar
Ir de pachanga, parranda – dal për qejfin tim, dal për gallatë
Pinche – dreq
Pocho – Meksikan që ka kohë që jeton në Ameikë
Pues – domethënë, tani, pra
Sangron, pesado – i bezdisshëm, i acarueshëm
Que hubole – Ça ke bo, si ja çove
Estar parado – rri në këmbë
Chimuelo – pa dhëmbë
Regadera – dush
Ir al mandado – bëj pazarin
Ya estufas – boll, mjaft mo
Dame shampoo – më jep një shanc/mundësi
Hartas – plot, shumë
Que uva pasa – çkemi, si ja ke kaluar
Ruca – e vjetër, e cofme, e lodhme
A todas margaritas – vaj fare
Parto sin dolor – po iki tani
Me fui a patin – ika në këmbë
Ir al chile – bjeri shkurt, hyr drejt në temë
Al chile – e kam me vërte, me gjithë mend, seriozisht,
Mande? – Urdhëro? Më falni? Po?
Lavar los trastes – laj pjatat
Me vale madre – nuk më plas fare, s’ma ndjen hiç fare, e kujt i plas?
Chesco, soda – pije freskuese
Playera – bluze
Hacerse bolas – u bëra lëmsh
Gringo, yanqui, gabacho – amerikan
Aliviarse – lind, nxjerr në dritë
Durazno –shalqi
La migra – policía kufitare
Apapachar – përkëdhel
Deja de chillar – mjaft qave, mos u qurravit mo
La regaste, metiste la pata – e dhjeve fare, e prishe fare
Orale – hajde, ec, mirë, në rregull, dakord
Chota, patrulla, placa, pitufas, ley – policía, kalecet
Huevon, talegon, perezoso, flojo – përtac
Ya pesa mas que un pavo – është sa unë në këmbë, është bërë më i gjatë se unë
Buey, guey – robo
Que rollo con el repollo – ca ke bo, si ja çon, c’thuhet ndonjë gjë?
Ni maíz – sbëhet llaf
Ojete – egoist
Te cae de madre? – seriozisht e ke? Me vërte e ke? Megjithmen e ke?
Bueno? – Alo urno?
Dar pena – më vjen turp, fëlliqem
Ahorita – ja tani, në vend
Que chingon eres – sa i zgjut që je
Un chingo de dinero – ka lek me thes
Estan chingones esos zapatos – të bukura ato këpucët
Hay un chingo de gente – ka një tufë me njerëz
No me salgas con tus chingaderas – mos fillo me budalliqet e tua tani
A huevo –me detyrim
Pinche carro – makinë karroc/rrangalle
Pinche dia – ditë koti, ditë tersi
Puta madre – dreqi e marrtë
Metido en un pedo –jam në hall
Que tanto? –Sa?
Dizque – me sa duket
Andar tomado, borracho, pedo, chupado, abotagado, hinchado – jam tapë, jam i dehur
La banda, la bola – shoqnia
Chance – mbase
Chiflado – i cmendur, i lojtur, i krisur, i mangët
Cual es tu pinche pedo – ça dreqin ke?
Echale ganas – provoje njëherë, bëj më të mirën
Esta canijo – është keq puna
Esta cuero – i mirë, i lezetshëm
Golfa, zorra, perra, ramera, mujerzuela, perdida – e përdalë
Guacala – llak, sa e shpifur, iiiii sa e keqe
Madrear – e rrah dikë, i fus një dru, i fus një dajak
Maricon, punal, puto – homoseksual, frroç
No hay bronca/pedo – Ska gjë, mos e ca kokën, mos e vrit trurin
No me des lata – mos na mërzit, mos na ça kokën
Papacito, lindo, hermoso, papazote, monumento – i bukur, yll bote
Que barbaro – sa bukur, yll fare
Sacado de onda – s’jam në qejf fare
Tortillera, manflora – lezbike
Igualada – e pacipë, e pafytyrë
Ir a pincel –iki në këmbë
Ir al taco –iki me ngrënë
Ir en bola – Dal me shoqninë
Irle a algo – jam tifoz me, bëj tifo për
Irse con las huacates vacias – me gisht në gojë
Jaula abierta, pájaro muerto – ke lënë dyqanin hapur
Julia – makina që transporton të burgosurit
Kinder – kopësht
La licencia – patentë
La nota – fatura në një lokal
La vial – policía rrugore
Laboro – flamur
Lacra – legen, faqezi, mashtrues
Lambiscon - sahanlëpirës
Lechon – njeri me fat, derr fati ke
Luego luego – ja tani
Llegar después del atole – mbas pilafit
Machetear – e këpus kurrizin duke mësuar, e gdhij duke mësuar
Machetero – peshkop
Ni madres – s’bëhet llaf, as mos e ço në mend
Manitas – i ngathët
Mananitas – këngë që këndohen për ditëlindje
Moro, tacano, agarrado, pijotero, avod – kërrnac, dorështërnguar
Mas vale atole con risas que chocolate con lagrimas – më mirë një vezë sot se një pulë mot
Me da chance – me leje
Me late – më pëlqen
Medir el aguas a los tamales – e gdhij
Melindroso – i prekshëm
Pantalones de mezclilla – pantallona xhins
Michelada – korona, klara, tip birre
Mis respetos – urime
Mojador – meksikanët që kalojnë kufirin me not
Chirolas, moralla – lekë të shkoqura, lekë të holla, teneqe
Mucha jaula para un pobre pajarito – ku di dhía ç’është tagjia
Naranas – s’bëhet llaf fare, harroje, as mos e ço në mend
No tener madre – i ka plas cipa
No mas tantito –ja tani, në çast
De oquis – falas, gratis
Orale – ec aty, luaj tani
O todas coludas o todas rabanes – nuk ka një të njërkës e një të nënës
Pagar a la gringa – paguan secili të vetën
Papelito habla – fjalët i merr era, e zeza mbi të bardhë ka rëndësi
Para Miguel – për mua
Para mis aguas – më fal një lek
Pasale marchante – hajde….(shprehje e shitësve të tregut)
Pedir las perlas de la virgen – kërkoj qiqra në hell
Algo para mis aguas – bo sevap, më jep ndonjë lek
Café con peluca – kafe me içik pije brenda, kafe koreto
No confundan anchiladas con chilatiles – mos e ngatërroni punën
Ni dispara ni en defensa propia – stë jep një gur ma ça kokën
No intiendo ni madre – spo e kap fare, spo më hy gjë
No hay de otra – ska rrugë tjetër
No hay de pina todo es blanco – ska zgjidhje tjetër
No hay fijon, pedos – ska problem
No la amueles – mos e prish tani
No le buscan ruido al chicharron – shenjtani fle ti e zgjon
No se haga – mos bo kot
No te hagas el que la virgen te habla – mos bëj sikur s’kupton
No tener cuate – është njish, i pashok
Se me fue el santo al cielo – më iku nga mendja
Sepa la bola – kush e din
Ser culillo mal asiento – ke krimba që spo të zë vendi
Ser su mole – është në fushën e vet
Ser un plancha – është i bezdisshëm
Ser una y mugre – janë mish e thua
Siempre no/si – jo/po dhe pikë
El siga – drita jeshile e semaforit
Simon – po ashtu
La sin huesos – gjuha
Sapas / epa – ueee/ shi shi
Tantear el agua a los canotes – i rri mbi kokë, nuk e neglizhoj
Tener aires de grandeza y realidades de pendejo – dhi e zgjebosur e bishtin përpjetë
Plantel –kampus
Pollero – trafikant
Ponerse chinito – mu rrënqeth mishi, mu bë mishi kokërr
Prepa – gjimnazi
Puente –fundjavë e zgjatur kur edhe dita e hënë bëhet pushim
Puerco – polic civil
Que la boca se te haga chicharron – tu thaftë goja
Que poca madre – sa turp
Que mala pata, que suerte tan chaparra – ça tersi
Que te mantenga el gobierno – u hap porti këtu
Somos compañeros del camino no del itacate – Shoqnia shoqni dhe hesapi hesapë
Pedir un raid – bëj autostop
Ratero – hajdut
Refrito - e ribërë
Regar el tepache – e prishe fare, e dhjeve
Relajo – lëmsh, rrëmujë
El profe nos echo un rollo – profesori na trashi fare
Salado –këmbëters
Sale, vale, orale – mirë, në rregull, ok, dakord
Traer la barriga de músico – ha si derr
Tener comal y metate con todo el mundo – e mbaj mirë me të gjithë
Tener garganta de mariachi – pi si derr
Tener tirria – se duroj dot, e kam halë në sy
Tirar plancha – më la si hu, më la var
Tomar alcohol a raíz – pi esëll
Traerle con alguien – e kap me dikë
Traerle ganas a alguien – ta kam bërë benë
Tu lo diras de chilla pero es de horchata – e thua me shaka po është e vërtetë
Una cosa es Juan Domingues y otra no me chingues – me çin e ke ti, me kë tallesh?
Nos vamos haciendo menos –po ikim
Vestir guardo – rroba të gjera që veshin hipopistët
Volado – lek a shqip, kokë a pilë
Voltearse el chirron por el patito – i hap gropën tjetrit e bie vetë
Xocoyote – çuni i pleqnisë
Y a don Quele que le importa? – po ty ça të duhet? Pse i fut hundët ti?
Ya chocas – na mërzite tani, mjaft
Ya chole – boll, mbylle
Ya estuvo suave – boll se e teprove, mjaft më, e mbushe kupën
Ya te conozco pepita antes que fueras melón – mos bë numra se të njoh mirë, i kam bërë para teje unë këto gjëra
A como de lugar – se s’bën, patjetër, sigurisht
A como lo da -sa lek bën, sa do ma lesh
A la antigüita - e vjetër, e kohës së qepës
A la sorda – fshehurazi
A que le tiras - me ça po merresh?
A toda madre – fantastike, e mrekullueshme, yll fare
A todo mecate – mrekulli, mahnitëse, shkëlqyeshëm
A volar – ik zhduku, hiqmu sysh
Aguila voladora – polic me motor
Ahi te ves/ chau – shifena, mirupafshim, hajt shnet
El alto – drita e kuqe e semaforit
El ambar – drita portokalli e semaforit
Amor de lejos es de pendejos – larg syrit larg zemrës
Andar aviondado/tragando moras - i hutuar, i shpërqendruar
Andar como agua para chocolate – i xhindosur, i nxehur, i tërbuar
Andar hasta el gorro – jam deri në fyt
Baboso – idiot, débil, budalla, trap, leshko
Es de barbas – falas, gratis
Beber agua del mismo jarrito – kanë gjetur tenxherja kapakun
Bien gacho – sa kot, e padrejtë
Bien papas – e lehtë fare
Bodorrio/casorio – dasëm
Boliche – loja boëling
Brujo/matasanos – doktori
Caballo a caballo – kokë më kokë
No valer un cacahuete – sbën fare, ska pikë vlere
Caer de la pedrada – më është antipatik dikush, s’e duroj dot, e kam inat
Suertudo/cagon – njeri me fat
Carfan/padrote – tutor
Camellear/chambear – punoj
Cana/el reclu/el tanque/el bote/el chinche – burg
Canchanchan/amigovio – shoku, i dashuri
Colgar los tenis – vdes, kthej këmbët nga dielli
Comanche – shefi i policisë
Como dueño de mi atole lo meneare con un palo – bëj ça të dua me gjënë time
Como lo ve - si të duket, çfarë mendon, ça thua
Como ves – si të duket
Con tiento – me kujdes
Criada/gata – shërbëtore
Cual es la tirada – si është puna, çfarë po ndodh
Chicano – amerikan me origjine meksikane
Chillona – makina ambulancës
Un chorro – shumë
Dame chance – mund të kaloj pak? (pyet kur je duke ecur në rrugë)
Dar chicharron – vras, heq qafe
Darse un amanita de gato – lyhem, vë makjazh
De a feo – në mënyrë të ashpër, rëndë
De aquí en ocho días – brenda një jave
De boleto/de volada – duke fluturuar, zgupthi
De cual fuman ahí? – Me ça pisllëku po merreni? Ça po kurdisni?
De gollete/de oquis – falas
De manita sudada – person i turpshëm
De plano – po ashtu, tamam, natyrisht, pa dyshim
De puro chile/de ojete/de orto – krejt rastësisht
De que la gira – me ça merresh, ça pune bën
Decir de carretilla – them diçka përmendësh
Echar la sal – ndjell ters
Echar las cabras – akuzoj dikë
Echar pestes – flas keq për dikë
Echar un fon – i bëj një zile dikujt, e marr në tel
Esta suave – i këndshëm, i lezetshëm, i mirë, i rehatshëm
Estar en las lonas – mbetem qeros/tullac
Estar hasta la madre – jam deri në fyt, jam i mërzitur me dicka
Fanales/faroles – sytë
Federico – i shëmtutë
Traer filo – kam uri
Dar frijoles – shaj dikë
Fuchi/fuchile – sa e shpifur
Gallo que no canta algo tiene en la garganta – këtu diçka ka, se ç’fshihet këtu
Gritar recio – bërtas me sa kam në kokë
Hacer corajes – nxehem, nevrikosem
Hacer de chivo los tamales – mashtroj dikë, i vë brirët dikujt
Hacerla de pedo/tos – komplikoj gjërat, i bëj gjërat lëmsh
Hacerse pato – bëj sikur nuk kuptoj
Hasta ver a Dios – e pijmë me fund
Hijo de la mala vida – person famëkeq, i rrezikshëm


Las primeras palabras que se aprenden en una lengua son las informales y por eso hemos colgado una canción típica con la jerga informal cotidiana:

CHILANGA BANDA.

Ya chole chango chilango (Ya basta tipo del DF)
que chafa chamba te chutas (que mal trabajo el que tienes)
no checa andar de tacuche (no te queda andar de traje)
y chale con la charola! ( y que feo traer credencial de policía)
Tan choncho como una chinche (tan gordo como una pulga)
mas chueco que la fayuca (mas ilegal que el contrabando)
con fusca y con cachiporra (con pistola y con garrote)
te pasa andar de guarura. (te gusta trabajar de guardaespaldas)
Mejor yo me echo una chela (mejor me tomo una cerveza)
y chance enchufo una chava (y tal vez me acuesto con una muchacha)
chambeando de chafirete (trabajando de conductor o chofer)
me sobra chupe y pachanga. (me sobran la bebida y las fiestas)
Si choco saco chipote (si me estrello y golpeo a otro coche)
la chota no es muy molacha (la policía no molesta tanto)
chiveando a los que machucan (extorsionando a los que atropellan)
se va a morder su talacha. (se van a disfrutar lo que robaron)
De noche caigo al congal (en la noche voy al cabaret)
no manches dice la changa (no seas exagerado, dijo una mujer)
al choro del teporocho (a la plática del borracho)
en chifla pasa la pacha. (apresúrate a pagar)
PACHUCOS CHOLOS Y CHUNDOS, (Mafiosos, pandilleros y vagos)
CHICHINFLAS Y MALAFACHAS (lamebotas y delincuentes)
ACA LOS CHOMPIRAS RIFAN (acá los ladrones mandan)
Y BAILAN TIBIRITABARA. ( y bailan música tropical)
Mejor yo me echo una chela (mejor me tomo una cerveza)
y chance enchufo una chava (y tal vez me acuesto con una muchacha)
chambeando de chafirete (trabajando de conductor o chofer)
me sobra chupe y pachanga. (me sobran la bebida y las fiestas)
Mi ñero mata la vacha (mi amigo acaba el cigarro de mariguana)
y canta la cucaracha (y canta la cucaracha)
su choya vive de chochos (su cabeza vive con pastillas)
de chemo, churro y garnachas. (con inhalantes, cigarro de mariguana y frituras de la calle en el DF)
PACHUCOS CHOLOS Y CHUNDOS, (Mafiosos, pandilleros y vagos)
CHICHINFLAS Y MALAFACHAS (lamebotas y delincuentes)
ACA LOS CHOMPIRAS RIFAN (acá los ladrones mandan)
Y BAILAN TIBIRITABARA. ( y bailan música tropical)

Transando de arriba abajo (estafando en todas partes)
ahi va la chilanga banda (así son los de la Ciudad de México)
chinchin si me la recuerdan (me las van a pagar si me mientan la madre)
carcacha y se les retacha (y todo lo que deseen para mí, se les revierta)

Esta es una cancion interpretada por Cafe Tacuba y para poderla disfrutar mejor la pueden encontrar en el siguiente enlace:
http://http://www.youtube.com/watch?v=2xpEiKmX1U4


Hemos estado las primeras en abrir esta brecha y ojala ustedes los aficionados a Mexico puedan contribuir con mas informaciones. Desde luego que por nuestra parte ganas y esfuerzos no faltaran.